Zespół Szkół Ponadpodstawowych Nr 1 w Zamościu, popularnie zwany „Ekonomikiem”, jest jedną z najstarszych szkół w mieście. Jego historię zapoczątkowała dwuklasowa męska Prywatna Szkoła Handlowa, założona w 1921 roku. Mieściła się ona w budowli fortecznej zabytkowego nadszańca przy ul. Łukasińskiego, gdzie zajmowała jedno pomieszczenie.

W 1923 roku Prywatna Szkoła Handlowa  przekształcona została w Koedukacyjną Szkołę Handlową, następnie w Prywatne 4-klasowe Gimnazjum (1936), Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie Stowarzyszenia Kupców Polskich (1945), Spółdzielcze Liceum Handlowe (1946), Państwowe Gimnazjum i Liceum Handlowe (1947), a w roku 1950-tym w Technikum Handlowe.

W początkowym okresie istnienia, przez blisko 30 lat,  dominowały tu kierunki o charakterze  handlowym, co było odpowiedzią na potrzeby miasta Zamościa, w którym ¼ mieszkańców utrzymywała się z handlu.

W tym czasie szkołą kierowali: Stanisław Owczarski (1921 - 1927), Bolesław Iwański (1927), Stanisław Karpiński (1927 - 1929), Mieczysława Matkowska (1929), Edward Janicki (1929 - 1932) oraz Kamilla Kopcińska (1932 - 1939).

Wiosną 1947 roku uroczyście obchodzono Jubileusz 25-lecia. Wówczas   szkoła otrzymała pierwszy sztandar, a funkcję dyrektora pełnił  Władysław Rajski (1944 - 1947). W tym samym roku odbył się pierwszy egzamin maturalny. Kolejno  szkołą zarządzały: Henryka Fudko (1947 - 1949) oraz  Mieczysława Matkowska (1949 - 1951).

W latach 50-tych w cykl nauczania włączone zostały kierunki ekonomiczne oraz kierunki związane z produkcją  roślin przemysłowych  i przemysłem spożywczym.

Otwarto kolejno: Technikum Eksploatacji Roślin Przemysłowych, Technikum Ekonomiczne, Technikum Kontraktacji Roślin Przemysłowych, Technikum Przemysłu Spożywczego, Technikum Służby Plantacyjnej.

Od roku 1957-go, z uwagi na rosnące zapotrzebowanie wykwalifikowanych kadr dla potrzeb powstających zakładów pracy –  profil szkoły zdominowały kierunki ekonomiczne, nauczane kolejno w: Technikum Ekonomicznym, Technikum Ekonomicznym dla Pracujących, Zasadniczej Szkole Handlowej, a od roku 1967 - Liceum Ekonomicznym.

W latach 1951-1968 funkcję dyrektora szkoły pełniła Leokadia Nowodworska, następnie przez dwa lata szkołą kierował Kazimierz Macias.

W roku 1970 obowiązki dyrektora przejął  Jan Tokarzewski. Równolegle ze  szkołami ekonomicznymi, w związku z powstałym w mieście Zakładem Przemysłu Odzieżowego „Delia” otworzono: Technikum Odzieżowe, Zasadniczą Szkołę Odzieżową oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową Dokształcającą.

Z dniem 1 września 1972 roku nastąpiła zmiana nazwy szkoły na Zespół Szkół Zawodowych Nr 1, którym od 1974 roku kierował  Tomasz Bzówka. Grono pedagogiczne liczyło wówczas 34  nauczycieli, w tym 14 zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin.

Rok 1976 przyniósł kolejne zmiany. Zespół Szkół Zawodowych otrzymał nową nazwę,  Zespół Szkół Ekonomicznych. Tu  mieściły się: Liceum Ekonomiczne, Liceum Zawodowe, Technikum Odzieżowe, Zasadnicza Szkoła Odzieżowa, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Dokształcająca, Liceum Ekonomiczne dla Pracujących, Technikum Przemysłu Spożywczego dla Pracujących, Średnie Studium Zawodowe, Policealne Studium Zawodowe, dodatkowo od  1987 -  Technikum Spożywcze dla Pracujących, a w roku następnym reaktywowano Technikum Odzieżowe.

Absolwenci Liceum Ekonomicznego chętnie zatrudniani byli w zamojskich biurach i urzędach, a absolwenci Zasadniczej Szkoły Zawodowej kształcącej w zawodach: sprzedawca, krawiec, masarz, piekarz, kucharz, kelner zasilali miejscowe zakłady produkcyjne i usługowe.

W roku szkolnym 1976/77 szkoła otrzymała imię Oskara Langego oraz sztandar. Z okazji tych uroczystości Zespół Szkół Ekonomicznych wyróżniony został nagrodą Kuratora Oświaty i Wychowania za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktyczno –wychowawczej. Pod koniec lat 70-tych w szkole uczyło się około 1600  uczniów, w tym 500 pracujących. Grono pedagogiczne liczyło  54 nauczycieli, z tego  30  zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin. Ze względu na dużą ilość oddziałów i niewystarczającą ilość sal lekcyjnych, wprowadzono naukę na trzy zmiany.

W latach 1982-1984 oraz 1987-1992  funkcję dyrektora szkoły pełnił Stanisław Wieczerzański.

Na początku lat 80–tych szkoła obejmowała 41 oddziałów, w tym 23 klasy Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Obok: sprzedawców, krawców, masarzy, kształciła ona aparatowych dla mleczarstwa, piekarzy, kucharzy, kelnerów, introligatorów, a nawet mechaników samochodowych. Przez pewien czas obok Liceum Ekonomicznego, osobno funkcjonowało Liceum Zawodowe. Szkoła odnosiła liczne sukcesy w dziedzinie dydaktyki i wychowania, które były  prezentowane w audycjach radiowych i telewizyjnych.

W uznaniu  za podejmowane przedsięwzięcia została przyjęta do Klubu Przodujących Szkół. W roku 1991 świętowano Jubileusz 70–lecia szkoły. Wówczas w szkole kształciło się łącznie 1649 uczniów.

W 1992 roku na czele Zespołu Szkół Ekonomicznych stanął Witold Żygawski – pierwszy dyrektor szkoły wybrany w drodze konkursu. Funkcję tę pełnił przez 15 lat. W latach 90-tych przeprowadzono gruntowną modernizację szkoły i urządzeń sportowych. Powstała pierwsza pracownia komputerowa, a w roku szkolnym 1996/97 szkołę podłączono do sieci Internet. Przy współudziale uczniów i rodziców powstał pierwszy w dziejach Zespołu Szkół Ekonomicznych statut, aktywnie działały organizacje młodzieżowe, m.in: ZHP, Samorząd Uczniowski, Spółdzielnia Uczniowska, PCK, OHP, redagowano gazetki szkolne: Nasze sprawy, Uczniak oraz Oskarek. W 1997 roku  Zespół Szkół Ekonomicznych  obchodził Jubileusz 75- lecia.

1 września 2002 zgodnie z nowymi przepisami i reformą oświaty, nastąpiła zmiana nazwy szkoły na Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1, w skład którego początkowo wchodziły: Technikum w zawodzie technik ekonomista, Liceum Profilowane o profilu ekonomiczno-administracyjnym oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa w zawodach: cukiernik, piekarz, sprzedawca, w latach 2003-2006 - VIII Liceum Ogólnokształcące, od roku 2004 - I Liceum Profilowane, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 6, a od 2005 - roku Szkoła Policealna Nr 1.

W związku z nowymi zadaniami, jakie postawiono przed szkołą konieczne było opracowanie następujących dokumentów: Szkolnego Zestawu Programów Nauczania,  Programu Wychowawczego Szkoły i Programu Profilaktyki. Określono misję szkoły: „Z Ekonomika w świat z wiedzą i praktyką”.

W 2002 roku powstał pierwszy w Zamościu i województwie lubelskim Szkolny Klub Wolontariusza, uhonorowany  tytułem Wolontariusza Roku Lubelszczyzny w  konkursie „Barwy Wolontariatu”.

Szkolny Klub Wolontariusza był inicjatorem  międzynarodowej wymiany młodzieży: polsko – niemieckiej i polsko – ukraińskiej. W 2004 roku uczniowie po raz pierwszy wybrali Rzecznika Praw Ucznia.

W 2006 r  szkoła otrzymała z rąk Prezydenta Lecha Kaczyńskiego tytuł  „Najaktywniejszej szkoły”.

W latach 2007 – 2017 dyrektorem szkoły zostaje Alicja Ciupa. Aby sprostać wymaganiom rynku pracy,  od roku szkolnego 2008/2009 w technikum, wprowadzone zostają nowe kierunki kształcenia: technik logistyk, technik obsługi turystycznej, technik hotelarstwa, technik usług fryzjerskich oraz technik cyfrowych procesów graficznych. Powstaje Technikum Uzupełniające w zawodzie technik technologii żywności na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej. W 2007 roku Prezydent Miasta Zamościa, pan Marcin Zamoyski powierzył szkole patronat nad Pomnikiem Armii Krajowej w Zamościu, co  zainicjowało współpracę ze środowiskiem  kombatanckim. W 2008 r powstaje  Stowarzyszenie Przyjaciół Ekonomika, w skład którego wchodzą czynni i emerytowani nauczyciele, pracownicy administracji  i obsługi, rodzice, absolwenci i sympatycy szkoły. Sukcesem o zasięgu ogólnopolskim było przyznanie szkole w 2010 r -  Certyfikatu jakości „Szkoła Przedsiębiorczości”. W roku 2010 działalność w szkole wznawia Związek Harcerstwa Polskiego. Powstaje drużyna harcerska ANANKE.  Kurator Oświaty w Lublinie przyznał szkole w roku szkolnym 2015/2016 - Certyfikat potwierdzający wysoką jakość pracy szkoły.

Od 2017 roku dyrektorem ZSP Nr 1 jest Sylwia Horoszkiewicz. Wychodząc naprzeciw wymaganiom europejskiego rynku pracy, szkoła oferuje nowe zawody: technik spedytor, technik grafiki i poligrafii cyfrowej, technik fotografii i multimediów, technik rachunkowości i technik programista. W związku z reformą oświaty realizowaną od 2017 roku nastąpiła zmiana struktury szkolnictwa. W 2019 roku nazwę Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 przekształcono na Zespół Szkół Ponadpodstawowych Nr 1, który obejmuje Technikum Nr 1 i Szkołę Branżową I Stopnia Nr 6. W ramach rewitalizacji Starego Miasta, wyremontowany zostanie strych Bastionu VI Twierdzy Zamość, czyli budynku szkoły,  gdzie powstanie Centrum Edukacyjno-Integracyjnego i Klubu Rozwoju Zawodowego.

Obserwując historię szkoły można śmiało powiedzieć, że szkoła zawsze prężnie się rozwijała. Obecnie, dzięki funduszom unijnym, nastąpiły duże zmiany w obszarze bazy i wyposażenia szkoły. Tworzone są ciągle nowe pracownie przedmiotowe: informatyczne, hotelarskie, fryzjerskie, ekonomiczne, fotograficzne czy graficzne. Szkoła pozyskała nowoczesne pomoce dydaktyczne i wysokiej jakości sprzęt.

Już od wielu lat dyrekcja i nauczyciele opracowują i wdrażają projekty współfinansowane przez Unię Europejską. W roku 2009 zrealizowano projekt „Z wiedzą i praktyką  w przyszłość”, w latach 2017-2019 - Wachlarz kompetencji zawodowych, w latach 2018-2020 - Wachlarz kompetencji zawodowych II edycja, a od 2020 - 2022 - Kształcenie zawodowe to przyszłość. Realizowane są również projekty w ramach programów Erasmus czy Erasmus Plus.

Od kilku lat szkoła stwarza również możliwość uzyskania tytułu czeladnika dla absolwentów kształcących się w zawodzie technik usług fryzjerskich, odbycia kursu CISCO w ramach którego uczniowie otrzymują certyfikat Specjalisty IT, oraz uprawnienia obsługi kasy fiskalnej.

Ekonomik to szkoła bardzo otwarta i chętna do współpracy. W latach 2010-2012  w partnerstwie z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Zamościu realizowała projekt rozwojowy  pt. „Dziś uczeń – jutro specjalista”. W latach 2010-2013 - szkoła była partnerem projektu współfinansowanego przez Unię Europejską, pt. „Młodzieżowe  Uniwersytety Matematyczne”, realizowanego przez Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Rzeszowski i Państwową Wyższą Szkołę Zawodową  w Chełmie. Od roku 2017 szkoła wraz z Uczelnią Państwową im. Szymona Szymonowica w Zamościu, jest współorganizatorem  międzyszkolnego Konkursu z  Rachunkowości i Finansów Przedsiębiorstw o zasięgu regionalnym. Od 2019 r. szkoła współpracuje z Wyższą Szkołą Społeczno-Przyrodniczą im. Wincentego Pola w Lublinie. W 2020 r. szkoła przystąpiła do projektu ”Lubelscy Agenci Zmiany Społecznej” realizowany wraz z  Fundację im. Lesława Pagi w Warszawie. Od czerwca 2019 r nasi uczniowie mogą korzystać z innowacyjnego narzędzia do nauki przedsiębiorczości – Branżowych Symulacji Biznesowych firmy REVAS. Od 11 lat cyklicznie organizowane są imprezy kulturalne o zasięgu międzyszkolnym: Młodzieżowe Spotkania Teatralne i Śpiewo – Granie w Ekonomiku.

Od 3 lat szkoła jest liderem w Lubelskiej Kuźni Talentów.  W roku szkolnym 2017/18 stypendium otrzymało 34 uczniów, 2018/19 - 56 uczniów, co uplasowało nas na pierwszym miejscu w woj. lubelskim. W roku 2019/20 - 45 stypendystów (II miejsce w województwie). Uczniowie mają możliwość rozwoju własnych pasji poprzez uczestnictwo w licznych kołach zainteresowań. Na szczególne wyróżnienie zasługują uczniowie koła zainteresowań ROBONOMIK, powstałego w 2018 r, za zajęcie II miejsca w konkursie – Lubelskie: Liga Robotyki. Drużyna ROBONOMIKA została finalistą w Zawodach FIRST Tech Challenge (organizowanych po raz pierwszy w Polsce). Były to ogólnoświatowe rozgrywki wspierane przez NASA. W 2020 r powstało koło filmowe BrandIT Films. Uczniowie „Ekonomika” mają liczne osiągnięcia w olimpiadach i konkursach zawodowych potwierdzone indeksami, nagrodami i wyróżnieniami.

Szkoła zawsze zapewniała przyjazną atmosferę, bezpieczeństwo, indywidualne podejście do każdego ucznia, rozwój pasji i zainteresowań, a przede wszystkim bardzo dobre przygotowanie do wykonywania wybranego przez ucznia zawodu.